Hz. Mevlana mürşid kitap olan “Mesnevi” sinde şöyle bir hikaye anlatır: (cilt:1, beyit:3694 vd.)

Lokman, sahibinin yanında hakir ve diğer kölelere nisbetle değersizdi.

Efendi, meyvelerin en güzellerini toplamak üzere kölelerini bağa gönderdi.

Sanki, Lokman onların arasında bir tufeyli idi. İçi manalarla dolu, görünüşü gece gibi karanlık.

Her bir köle, topladığı meyveyi yiyerek neşelenirdi.

Sonra da, meyveleri Lokman yedi dediler. Efendisi Lokman’a kötü gözle bakmaya başladı.

Lokman bunun sebebini araştırdı. Efendisi azarlamak için ağzını açınca,

Lokman, “Ey efendi! Öyle bil ki hain kuldan Cenabı Hak razı değildir.”

“Ey kerem sahibi! Sen hepimizi dene. Bize sıcak su içir.”

Sen atlı ve biz yaya olarak geniş bir sahada koşalım.”

“O zaman içi kötü olan belli olur. Sırlar açığa çıkar. O vakit bu işleri seyret” dedi.

Efendi sıcak suyu saki olup içirdi.

Köleleri de çaresiz içtiler.

Sonra ovayı geçip onları her yana koşturdu.

O kadar koştular ki, dayanamayıp kusmaya başladılar.

Sıcak su kusturmaya sebep olunca, meyveyi yiyenler belli oldu.

Hikmetle vasıflanan Lokman’da kustu.

Fakat ondan temiz yaratılışını aksettiren tertemiz bir su çıktı.

Lokman’dan bu hikmet görülürse, öyleyse varlığın sahibi olan Hakk’ın hikmetini bil.

Kıyamet günü bütün sırların sırları, iyi ve kötü, hayır ve şer meydana çıkar.

Sıcak suyu içince sırların ortaya çıkması kahır ve korkuyla onları kendinden geçirdi.

Kafirlerin azabı ateşledir. Çünkü taşı ateşte denerler.

Onlara yumuşaklıkla binlerce öğüt versen de taş gönülleri bundan faydalanmaz.

Kötü yaraya kötü merhem ilaçtır. Zira köpeğe eşeğin kemiği layıktır.

“Pis şeyler pis olanlar içindir.” Çirkin çirkinle sırdaş ve dost olur.

İstediğin, ikisinden hangisiyse mizacına, meşrebine göre onu seç.

Eğer nur istiyorsan nura istidadlı ol, istediğin dünya ise nurdan uzak dur.

Allah’tan gayri olanları düşünerek ıstırap çekme, Hakka yönel, secde et ve yaklaş.

(Eğer nur-i ilahiyi istersen, bu nuru kabul için nefsini mücahede ve riyazet ile müstaid kıl; eğer Hak’dan uzaklık istersen, kendi enaniyyetine sarıl ve kendi varlığını Hakk’a hicab edip uzak ol.

Eğer bu harab ve viran olan dünyadan bir yol bulup kurtulmak istersen, dost-ı hakiki olan Hakk’a karşı serkeş olma; serfürü ve tezelzül et ve yaklaş!)